dinsdag 31 juli 2018

Gastblog: De Uitdaging (Deel 1 van 2)


Vandaag wederom een nieuw gastblog welke ik mag publiceren. Dit keer van EV rijder Remy de Ruysscher. Remy heeft in ook de trip naar Italië volbracht met zijn nieuwe Nissan leaf, welke je hieronder kunt lezen. Bijzonder hieraan is dat hij de rit volledig heeft volbracht zonder laadkosten te maken

Je kunt Remy bereiken via e-mail of via Twitter; mocht je nog meer vragen of tips hebben. 
Veel leesplezier!

De uitdaging


Net als Maarten en Simon ben ik de uitdaging aangegaan om met een Nissan Leaf 2018 (40kWh) een lange reis te maken met het gezin van 4 personen. Dit jaar gaat de reis naar Noord-Italië (Gardameer) totaal iets meer dan 1200km totaal.


Voorbereiding


Omdat de reis door Duitsland, Oostenrijk en Italie gaat heb ik me georiënteerd op de laadmogelijkheden. De route is in 3 dagen opgedeeld. Dag 1 Zuid-Limburg, dag 2 Ulm en dag 3 Peschiera del Garda.  De route heb ik voor dag 2 en 3 gepland met de GoingElectric Routeplanner

Niederzissen
Hierbij de autoroute (beta) functie gebruikt om een idee te krijgen welke laadpunten het beste lang de route gebruikt kunnen worden. Het aantal laadpunten is enorm, keuze zat dus. De app chargemap heb ik gebruikt om laadpunten in de buurt te vinden. Voor de zekerheid nog geregistreerd op de D-mobility app, omdat internationale laadpassen veelal niet in Italie werken.

In Neu-Ulm waar het hotel zich bevindt is een milieu sticker verplicht. Dit om het aantal microgram fijnstof uitstoot aan te geven. Een volledig elektrische auto heeft natuurlijk geen directe fijnstof uitstoot dus een beetje onzin. Desondanks toch maar besteld en op de vooruit geplakt.

Rapidgate


Omdat de Leaf een actieradius heeft van zo'n 240km (met volle belading in bergachtig gebied) zijn een aantal laadstops noodzakelijk. Om het nog wat uitdagender te maken heeft de Leaf geen actieve koeling (TMS) van de batterij. Dit fenomeen is gedoopt tot Rapidgate,

Het gevolg van rapidgate is dus dat je heel zorgvuldig de temperatuur van de accu in de gaten moet houden. Want bij oververhitting wordt het vermogen beperkt zodat je langzaam kunt rijden en optrekken. Max. 80 km/h!

Het beste kan het uitlezen van de accu temperatuur met een Leafspy (OBD dongle met app), helaas heb ik deze niet en moet ik dus de analoge wijzers van het display gebruiken, welke overigens niet heel erg bruikbaar zijn. Met dat gegeven in het achterhoofd ben ik vertrokken.
Bad Camberg

Dag 1:  

Na een halve dag werk en inpakken van de auto rustig naar schoonouders in Simpelveld, gereden daar aan de granny charger gehangen. 14 uur later staat de accu weer op 100%. Na een goed ontbijt met koffie klaar voor dag 2.

Dag 2:

Op naar Ulm. Eerste laadstop bij 125km gemaakt bij Niederzissen, aan de Chademo snellader tot 85%. Hier konden we gratis laden. Hier was ook een mooi laadplein helemaal leeg met CCS laders, mede mogelijk gemaakt met subsidie van de EU.



Laadstop 2 is bij Bad Camberg, deze keer aan een EON snellader, ook weer gratis snelladen. Weer naar 80% geladen, het is wel erg warm buiten (38 graden) dus de accu temperatuur loopt snel op. So far, so good.  

Rapidgate in de praktijk
Omdat het zinloos is steeds een nieuwe laadpaal te plannen gaan we nu gewoon rijden en als de GoM 50km reikwijdte aangeeft (20%) ga ik op de going electric website op zoek naar een laadpunt binnen 30km. Er is toch zoveel aanbod!

Laatste laadstop is Ikea Sindelfingen, nog 120km te gaan tot Ulm. Hier weer een Chademo snellader en ook weer gratis laden. Ga hier rustig een rondje maken in de Ikea en dineren. 

Na 80km gereden te hebben opeens een melding in het scherm. EV systeem te heet, pas snelheid aan. Oeps, accutemperatuur is in het rode deel. Dus zal ongeveer 50+ graden zijn.  

Granny Charging
Ook de sigarettenaansteker aansluiting van de multiplexer (stekkerdoos) is inmiddels gesmolten. Bij elke snellading gaat de temperatuur tot 20 graden omhoog. Ik besloot om de laatste 40km binnendoor te rijden met 80km/uur. Airco en koelbox uitgezet, dat is wel afzien. Het beruchte schildpadje brandt ook in het scherm. Na 20km met 80km/uur rijden gaat het schildpadje uit. Yeah!



Bij aankomst in Ulm alleen een snellader van Stadswerke Ulm om de hoek. De eigenaar van het hotel wilde wel me uit de brand helpen door te mogen granny chargen. Eerst de batterij maar eens laten afkoelen. Na een nachtje laden kwam ik tot 88%.






Dag 3:

In de ochtend aan de snellader om de hoek geladen van 88% tot 100%. Tijdens het ontbijt. Met de laadpas van Stadwerke Konstanz, kon ik hier laden. De kosten (20 euro per maand) had ik deze maand al lang eruit dus feitelijk gratis geladen. 

Nu de alpen door. Het eerste stuk tot aan de Fernpas hakt er behoorlijk in. 20-40 kW/100km bergop. De eerste laadstop in Telfs, weer bij een supermarkt gratis snel geladen. Hier koffie gepakt en lunch gebruikt. 

Daarna doorgereden naar Autostrada del Brennero, en hier ook weer gratis kunnen snelladen. 

Nog maar 140km tot de eindbestemming, om niet weer tegen rapidgate aan de te lopen nu maar zelf met 80km/uur gereden. Over de autostrada is dat geen aanraden in het donker (het was al 20.30 geweest). Het waren best lange kilometers. Om 21.30 aangekomen.


Het verblijf:

Chargemap

Ook in Italie zijn voldoende gratis laders te vinden, in Verona Süd bij een supermarkt aan een snellader kunnen hangen. Hier stond ook een Zwitser met zijn Ampera E, die wat langer moest laden.



7kW AC laden @ Lidl
Bij de Lidl om de hoek ook gratis snelladen, maar met AC op 22kW. De Leaf laadt op 1-fase en dus maar 7kW. op dit laadpunt. Na 3 uur ging de lader vanzelf uit dus weer de auto opgehaald.




Op het resort de laatste dag vanuit het badkamer raampje met een 25m verlengkabel (2,5mm aders) heb ik kunnen granny chargen tot 100%.  




De terugreis volgt!



Conclusie

De GoM is bij de leaf erg betrouwbaar, het klopt vrij nauwkeurig met de echte reikwijdte. Gemiddeld heb ik 12.9kW/100 verbruikt over de gehele rit. Erg netjes al zeg ik het zelf 😉.

Met een EV en gezin op vakanie kan wel en zonder rapidgate ook erg eenvoudig, gemakkelijk en kostenloos laden. Uiteraard kun je niet zo snel door jakkeren als met een ICE maar je bent tenslotte op vakantie.  Elke dag heb ik zo’n 10 uur gereden, dat is inclusief laadstops die soms wat langer waren dan het hoogst noodzakelijke voor eten of boodschappen doen.

Dus als je tijdens de reis al wilt en kunt onthaasten, comfortabel en schoon wilt rijden dan kan het erg goed met een EV.

Welke pas is het beste voor Ladenetz?


Zodra je de Duitse grens bij Oberhausen passeert veranderen veel Nederlandse laadpassen in gehandicapte laadpasjes die alleen nog maar bij TNM laadpunten en snelladers van Allego lijken te werken. Dat komt omdat een overgroot deel van alle normale laadpalen in Duitsland worden ge-exploiteerd door allerlei kleine laadpaal aanbieders. Om dit probleem het hoofd te bieden werken deze aanbieders met elkaar samen via het platform Ladenetz.

Wat is Ladenetz?



Ladenetz is dus een groot duits samenwerkingsverband van laadpaal aanbieders. Ze exploiteren zelf ongeveer 2000 laadpunten, maar ze hebben ook honderden aangesloten netwerken, zowel binnen Duitsland als daarbuiten. Samen met hun roaming partners bieden ze ondersteuning aan 12.000 oplaadpunten in Europa, waarvan het leeuwendeel in Duitsland te vinden is. Dit komt met name door de gigantische lijst met stadtwerke (gemeentes) die meewerken aan Ladenetz.



Ladenetz in Nederland


In Nederland roamen ze onder andere met stichting E-laad, EVnetNL, en NewMotion laadpunten.
Een overzicht van al hun laadpunten vind je op deze site. Hier kun je ook zien of het een laadpunt van hunzelf is of van hun 'roaming partner'.

Ik schreef al eerder een stukje over Ladepay, een systeem waarmee je de meeste van deze Ladenetz
punten via een QR code kan bedienen en betalen via creditcard/Paypal en je voor de meeste laadsessies ongeveer €5 betaalt, (wat vanaf de 15 kWh heel redelijk is). Dit is een mooi systeem voor een incidentele laadsessie.

Ladenetz buiten Nederland


Ga je nu op reis in Duitsland of verblijf je daar regelmatig, dan is het betalen van je lading met een QR code niet altijd even gebruiksvriendelijk. Ook als je bijvoorbeeld je auto uitleent of met deelauto's werkt dan is het makkelijker om één laadpas erbij te geven die gewoon 'overal' werkt.

De meeste EV rijders zullen daarom een normale, universele laadpas fijner in gebruik vinden dan Ladepay.  Het goed nieuws is dat je sinds de oprichting van Ladenetz als Nederlander bij alle Ladenetz aangesloten laadpunten terecht met de gratis laadpas van Nuon en New Motion.

Roaming neemt toe


De laatste tijd komen er steeds meer partijen op die ook roamen met Ladenetz en dat is een goede ontwikkeling. Gisteren kondigde bijvoorbeeld E-Flux hun roaming overeenkomst aan, en ook Maingau heeft aangekondigd dat vanaf eind augustus hun laadpas ook bij alle Ladenetz aangesloten laadpunten (en die van hun partners) werkt.

Dat laatste zou overigens betekenen dat je de populaire Maingau pas in Nederland ook bij E-Laad, EVNetNL en TNM laadpunten zou kunnen gebruiken, dus dat gaat potentieel nog wel de nodige blog artikelen opleveren.

Voor alle andere laadpassen in Nederland zoals die van Flow of LMS geldt dat ze roamen met NewMotion laadpunten, waardoor die ook al een redelijk grote basis-dekking bij onze oosterburen hebben. Let op, basis-dekking. GEEN volledig gebruik van ladenetz dus. 

Welke laadpas het beste meenemen?


Je hebt als Nederlander over de grens inmiddels keus genoeg, waarbij het als toerist verreweg het makkelijkste is een New Motion laadpas mee te nemen of gebruik te maken van Ladepay. De pas van TNM werkt vrijwel overal. Keerzijde hiervan zijn de stevige prijzen die worden berekend. Er zijn verschillende tarieven, altijd voorafgegaan aan €0,35 per sessie.  Er wordt onderscheid gemaakt in drie tariefstellingen:

* Tarief per eenheid: van €0,30 tot €0,56 per kWh.
* Tarief per minuut:  van €0,07 per minuut tot €0,30 per minuut.
* Tarief per sessie:    van €5,45 tot €12 euro per sessie.

Hiermee schommelt de prijs voor een normale laadsessie van 20kWh tussen de €8 tot maarliefst €140,-  voor dezelfde laadsessie. Vooral bij de hogere tarieven op basis van tijd kunnen de kosten flink oplopen, zie ook dit artikel.  

Omdat de verschillende operator-partners (CPO's) van Ladenetz allemaal zelf hun eigen tarieven bepalen is het van te voren absoluut onmogelijk vast te stellen welke laadpas voor gebruik binnen heel Ladenetz het voordeligst is. 

Geen verassingen met Nuon


Wil je qua kosten niet tegen verassingen aanlopen, gebruik dan een Nuon laadpas. 

Nuon rekent 0,60 starttarief bij Ladenetz en € 0,3509 per geladen kWh. 

Dit is een gemiddeld tarief, waarbij Nuon de variaties en fluctuaties in de diverse tariefstructuren voor je opvangt en jou eenvoudigweg een vast tarief berekent. Het grote voordeel hiervan is dat je niet voor gekke verrassingen komt te staan. 

20kWh kost je met de Nuon laadpas dus altijd €7,69. 


E-Flux + Ladenetz = zeer prijzig op de snelladers

Laat ik voorop stellen dat het mooi is dat E-flux nu ook op Ladenetz werkt, echter zijn ze (nog) wel te duur. E-Flux rekent met hun gratis laadpas een whopping €0,48 per kWh én daarbovenop nog 1,19 per uur.  Meer dan 50% duurder dan dezelfde kWh's via Nuon dus.

Snelladen tot 22kW kost bij E-flux €0,25 / minuut en snelladen op alle snelheden daarboven €0,50 per minuut.  Snelladen met E-flux in Duitsland raadt ik ten zeerste af, als ik de E-flux laadpas had gebruikt bij onze vakantiereis naar Italïe was ik in plaats van  €6,55 op de heenreis zo'n €67,- kwijt geweest.  Meer dan 10x zo duur als Maingau. Oppassen daarmee!

Laadt je dan 20kWh in 2 uur tijd op een normale Ladenetz AC11 laadpaal dan betaal je bij E-Flux €11,98.

ESF / Maingau laadpas

Maingau interessant voor 3-fase laders

Maingau rekent voor elke laadsessie, altijd en overal €0,05 per minuut. Dat is zeer voordelig voor EV rijders die 3-fase (krachtstroom) kunnen laden. Veel ladenetz laadpunten in Duitsland zijn namelijk 22kW wat neerkomt op ongeveer 14 cent per kWh. 20 kWh kost dan minder dan €3,-.

Voor EV's die niet 3-fase kunnen laden kost zo'n laadsessie met Maingau €9,-  (3x zoveel)

Conclusie


Heb je een Tesla, BMW i3 of Renault Zoe, (3-fase) kies dan de laadpas van Maingau voor Ladenetz.
Heb je een ander merk EV kies dan de Nuon laadpas vanwege de zeer duidelijke tarieven.

Voor alle EV rijders geldt in het algemeen dat een TNM laadpas als 'backup' in de auto hebben liggen altijd een goed idee is. Wil je om principiële redenen geen TNM laadpas meenemen dan is E-flux een redelijk alternatief voor Ladenetz waarbij je wel rekening moet houden met extra kosten, die vooral bij DC snelladen behoorlijk kunnen oplopen.





vrijdag 27 juli 2018

Op zomervakantie met de Zoë [Deel 6]

Dit is een vervolg van voorgaande delen:

Op zomervakantie met de Zoë [Deel 1]
Op zomervakantie met de Zoë [Deel 4]
Op zomervakantie met de Zoë [Deel 5]


Het is een heerlijke hotelkamer. Dat mag gezegd worden. Die van B&B Hotel Freiburg Süd. Een stapelbedje voor de kinderen en een heerlijk groot bed voor Papa en Mama. Deja-vu! In februari hadden we vrijwel dezelfde kamer, besef ik me ineens. Rookvrij, moderne inrichting, prima bedden, douche, vrij eenvoudig verder maar precies genoeg.  De zachte prijs is misschien wel het lekkerst. Over prijs gesproken;

Chargenow


Ik kreeg afgelopen vrijdag een e-mailtje van BMW Chargenow dat ik 150 kWh aan tegoed had gewonnen, omdat ik lang geleden een enquete van ze had ingevuld. Wat een timinig van die gasten joh, briljant!  Vorig jaar een keertje in een i3 gereden en toen zo'n BMW laadpasje aangevraagd vanwege de interessante tarieven destijds. Dat ding heb ik nog steeds. En nu kwam hij heel goed van pas.

w00t


Naast de 100kWh die ik een keer van Duferco had gekregen voor een dingetje waarmee ik ze geholpen had en de 30 kWh van Enel-X vanwege early bird Enel-X gebruiker, kon dit er ook nog wel bij.

Sommige mensen hebben ook altijd geluk. Hoe dan ook. Ik heb besloten vandaag niet te gaan livebloggen in de auto. Hoewel het ook veel te heet was, heb ik me ook matig voorbereid op de terugreis wat betekende dat ik onderweg ook nog wel de nodige uitzoekwerkjes had te doen. Allebei tegelijk leek me onhandig. Dus ik ga de dag straks reconstrueren.

Eerst de cijfertjes en statistieken van de heenweg. Die hadden jullie nog tegoed.

Cijfers heenweg


Totale afstand: 1390km
Gemiddelde snelheid: 59.9 km/h
Gemiddeld verbruik: 14.1 kWh / 100km
Totaalverbruik: 191kWh
Kosten tolwegen: €24,10
Totale laadkosten: €7,20

De kosten van de hotel overnachting en het autobahnvignet reken ik niet mee omdat dit minder relevant is voor de variabele kosten van deze reis.

Totale auto kosten heenreis: €31,30.

Laad-stops


Nr, Locatie, hoeveelheid, prijs, laadpas

1) Nederland, semi-public laadpunt Apeldoorn, 41kWh, gratis, NextCharge
2) Duitsland, Tank & Rast Fernthal West / Neuwied, 32kWh, gratis
3) Duitsland, Raststatte Pfungstadt West, 24kWh, €2,30, Maingau
4) Duitsland, Rastplatz Achern, 28kWh, €4,40, Maingau
5) Zwitserland, Gungzen Süd, 7 kWh, €0,50, Maingau (test)
6) Zwitserland, Stans, 33kWh, Gratis, geen pas benodigd
7) Italië, Laudense/Lodi, 41 kWh, gratis, Duferco Energia (DUE)
8) Italië, Barberino, 24 kWh, gratis, Duferco Energia (DUE)

Totaalgebruik kWh gehele vakantie tot aan de terugreis: 245 kWh

Totaal geladen op de camping: 85 kWh
Totaal geregeneerd door afdalen/remmen: 70kWh

De terugreis 


Dan nu de blog over de terugweg. Exact om 07.00 zoefden we stilletjes de camping af. Het huisje weer netjes achtergelaten en de sleutel in de brievenbus, daar gaan we.

Campogalliano
Op de camping uiteraard helemaal volgeladen dus de eerste stop was een snellader ergens tussen Bologna en Parma in, in een dorpje genaamd Campogalliano op 197km van de camping. Daar zat een supermarkt en een koffie barretje bij in de buurt en dan zouden we daar wel even zien hoe we het ontbijt e.d. gingen regelen.

Hoewel de snellader wat verder van de snelweg zat dan we dachten kwamen we hier zonder vertragingen om 9:15 aangereden met nog 21% / 53km op de GoM.  Gelijk aangesloten en die supermarkt maar eens even doorstruinen. Geluk met de versbakkerij achterin de zaak en een heerlijke cafè Americano (espresso met een klein kannetje kokend water ernaast) voor €1,20 bij de koffiebar, buiten in het ochtend zonnetje. Het leven kan soms zo heerlijk zijn.

De beste uitbater van de koffie zaak had ook een zeer schoon toilet waar nog even gebruik van werd gemaakt en rond 10:16 vonden we het wel welletjes met 90% geladen alweer.

kWh Coupon
De laatste paar procenten duren relatief lang (gaat dan langzamer dan 20kW) en daarom wachten we daar niet meer op. Dit had wel tot gevolg dat het volgende laadpunt wat ik had ingepland (Lugano Süd) hierdoor niet meer te bereiken was.  We besloten daarom nog even een kwartiertje bij te plussen bij Lodi, alwaar we op de heenweg die lekkere grillroom hadden ontdekt. Lodi ligt vlakbij de snelweg dus dat leek ons een goed plan.

11:50 kwamen we bij Lodi en het begon daar al behoorlijk heet te worden, zo' n 30 graden alweer nog voor het middag uur. Ik besloot hier mijn gekregen 30kWh tegoed van Enel-X eens op te gaan maken. Hiervoor moest ik die lader met de Enel-X app starten maar dat werkte eigenlijk beter dan ik had gedacht. Gestart met 35% / 88km en na 12 minuten losgekoppeld met 55% / 136 km. Precies genoeg om bij de Zwitserse grens straks Lugano wèl te halen.
Lugano-Süd

Rond 13:15 reden we Zwitserland binnen, rondom Milaan hadden we geluk met alleen een rijtje wachtenden voor de tolpoortjes. En 13:52 koppelden we aan bij het eerste station van Zwitserland vanuit het zuiden, van Go-Fast. (11% / 28km) Het betalen besloot ik met de BMW Chargenow laadpas te doen, Maingau heb ik daar niet gepobeerd.  Om 14:53 koppelden we weer los met 89% (224km).


Het volgende punt had ik in Duitsland gepland, vlak voorbij Basel op de Duitse grens. Maar vanwege de 89% lading gingen we ook die niet meer halen. Bij de Gotthard tunnel hadden we ook geluk, we konden via een binnendoor weg vrij laat de snelweg op waardoor we maar een paar minuten gewacht hebben in plaats van ruim een uur. Alleen de snelladers nabij de snelweg [2] vanuit het zuiden richting Basel zitten niet echt dichtbij de snelweg. Behalve dan misschien Gotthard-Nord.

En hoewel chargemap app maar bleef volhouden dat ik hier niet kon laden, toch maar even gekeken. Wat bleek, Ionity heeft daar weliswaar 6x en CCS station tot 350kW per stuk neergezet, maar vanwege het feit dat de meeste berijders nog AC of Chademo gebruiken hebben ze er ook maar 2 triple-laders bij gezet. Chargemap filtert voor mij op 43kW AC met vaste kabel, en daar voldeed dit station volgens de info in Chargemap niet aan. Het filter werkte dus wel goed, maar de andere laders stonden er niet in. Gelijk Chargemap maar even geupdate zover mogelijk. Rond 16:45 kwamen we daar aan met 41% - 116km en daar hebben we een beetje bijgetopt naar 92% / 263km.

2 Triple-chargers naast Ionity palen, Gotthard-Nord
Het was eigenlijk niet nodig en ook niet zo gepland, maar gaf ons toch even de gelegenheid om samen naar geschikte hotels te zoeken. En zodoende een familiekamer bij B&B in Freiburg geboekt.

Tomtom leidde ons keurig om alle files heen en om 19:48 kwamen we bij de laatste laadpunt van de dag die op de Raststatte vlak voor de benodigde afrit zou moeten staan.

Dat bleek toevallig een (gratis) snellader van Tank & Rast, dus lekker makkelijk. Aangesloten met 14%/36km en rond 21:15 weer losgehaald met 92%/226km. Nog even getwijfeld om naar 100% door te laden ivm de volgende morgen, maar niet gedaan.

Het was leuk te constateren dat eigenlijk van alle gebruikte snelladers tijdens deze rit, er niet eentje met een storing of 'buiten gebruik' was.  Om 21:15 wilden we toch echt wel weer vertrekken en met 92% gingen we door naar het B&B hotel in Freiburg. Helaas daar geen langzaampaaltje in de buurt op loopafstand gevonden dus morgen dan maar met 92% lading op pad.



Dag 2 

En we zijn weer alive and kicking !!

43kW community charge bij QTQ in Zwingenberg
Om 7.30 zijn we bij het hotel vertrokken en rond 10:00 kwamen we met een lekker lege batterij aan bij Rasthof A5 Bergstrasse Ost alwaar de snellader ons alweer op stond te wachten op ons van gratis kWh's te voorzien. Helaas troffen we hier tóch nog een defecte snellader aan. DC leek wel te werken maar op AC gaf hij een foutmelding dat hij geen power van 'mains' had. Dus waarschijnlijk geen stroomtoevoer.

Het 0800- nummer op de lader was weer eens niet bereikbaar vanaf buitenlandse mobiele telefoons dus na een paar minuten besloten er verder geen tijd aan te besteden en door te gaan naar het backup laadpunt, dat was 4km verderop bij het bedrijf QTQ KFZ Meisterbetrieb. Een leuk bedrijf dat een 43kW AC lader aan de muur van hun bedrijfshal heeft gemonteerd met een klein spaarpotje erbovenop waar €0,30 per geladen kWh gevraagd wordt.

Na een uurtje laden (gelukkig in de schaduw) vertrokken we weer, op weg naar de Kaufland in Keulen, onze laatste laadstop voor die dag.

Het snelladen bij supermarkten bevalt ons beter dan langs de snelwegen, de toiletten zijn vaak schoner, en de broodjes en koffie lekkerder maar ook goedkoper. Daarnaast is er veel meer te doen dan alleen maar een tankstation-shop -zo kan je nog eens een wandelingetje maken- én heb je geen geraas van snelwegverkeer om je heen. Als bonus stinken de parkeerplaatsen nooit naar urine of andere uitwerpselen. Dus waar we in Nederland al fan waren van de gratis snelladers van de Lidl bij Wolvega, Leeuwarden en Tilburg, in Duitsland zijn we vanaf nu fan van de vestigingen van Kaufland. Kaufland is een mega grote supermarktketen.

Voordat je het supermarkt-deel betreed is er een soort algemeen deel, u wellicht bekend van andere grote supermartken in het buitenland zoals Hyper-U, Coop.fi en E.Leclerc.

In dit algemene deel zitten dan vaak de toiletten, en zaakjes zoals een hakkenbar/sleutelservice, kapsalon en kleine döner of pizza tentjes. Maar dus ook vaak een broodjes zaak met een (klein) terrasje. Perfect dus als je even een uurtje wilt overbruggen.

Het allergrootste voordeel is natuurlijk dat de parkeerplaatsen bij de snelladers minder vaak worden geICE'd dan langs de snelweg, én dat de aangeboden snelladers 100% groen en 100% gratis zijn.

Al met al goeie redenen om even van de snelweg af te duiken. Het enige nadeel is het risico op dat ze bezet zijn, al heb je daar met een Zoë niet zoveel last van, omdat de Zoë de enige auto is die AC snel-laad.  De overige merken laden snel met DC, en aangezien AC en DC tegelijkertijd gebruikt kunnen worden door de triple-chargers is de AC laadkabel in principe dus altijd vrij. (2x DC gaat namelijk niet).

Een heel enkel keertje tref je een langzaamlader aan op de AC aansluiting, zoals een Golf GTE of een Mitsubishi Outlander. Meestal zijn dit beginnende PHEV rijders die geen idee hebben dat ze met hun 3,7kW druppellader-auto een 43kW snellader bezet aan het houden zijn.

Maargoed. Back ontopic.

Definitieve cijfers terugweg:


Totaal gereden afstand: 1379,7km
Gemiddelde snelheid: 83,3 km/h
Gemiddeld verbruik: 15.1 kWh / 100km
Totaalverbruik terugreis 209 kWh
Teruggewonnen Energie: 31 kWh
Kosten tolwegen: €24,10
Totale laadkosten € 10,-

Laadstops

Nr, Locatie, geladen hoeveelheid, prijs, betaalmethode, notities

1) Italië, Capannole, 41 kWh, gratis, camping @ 230v
2) Italië, Campogalliano, 28 kWh, gratis, DUE laadpas
3) Italië,  Lodi, / Laudense, 9 kWh, gratis, Enel-X app
4) Zwitserland, Go-Fast Lugano Süd, 31 kWh, gratis, Chargenow tegoed
5) Zwitserland, Ionity Gotthard-Nord, 22 kWh, gratis, Chargenow tegoed
6) Duitsland, Tank & Rast Breisgau Ost , 32kWh, gratis, geen pas benodigd
7) Duitsland, QTQ Zwingenberg, 32 kWh, community-charge bijdrage €10,-
8) Duitsland, Kaufland Koln, 34 kWh, gratis, geen pas benodigd

Benodigdheden om zelf deze reis te maken


Duitsland & Zwitserland


Plugsurfing sleutelhanger of Newmotion laadpas
Optioneel: Maingau laadpas (Goedkoper maar op minder plaatsen geaccepteerd)

Italië


DUE laadpas 
Optioneel: Enel-X app (iOS) (Android)



ANWB: "Blijf in Nederland"
Gemiddeld genomen dus om de 200km ongeveer geladen. Iets meer stoppen en minder wachten tot de 100% lading is ons op de terugweg beter bevallen dan langere stops tot 100%.

Bij de laatste etappe vanaf Keulen hadden we nog 60km 'over' aan actieradius waardoor we stevig konden doorrijden om de kilometers op te maken.

Uiteindelijk bij thuiskomst stond er nog 19km op de GoM en heb ik hem hier weer bij het gratis semi-public laadpunt in de buurt aangesloten zodat de auto rond een uurtje of 23:00 weer 100% was volgeladen.  (41 kWh)

Al met al een heel succesvolle en filevrije terugreis, kortom hét bewijs dat met een EV op vakantie in 2018 helemaal geen grote uitdaging meer is.

Als laatste wil ik nog even de ha(r)telijke groeten doen aan de ANWB met hun belachelijke advies om vooral met je EV 'In Nederland te blijven'. Ze zijn in 2011 blijven hangen en komen er na diverse vragen en verzoeken tot rectificatie op Twitter NIET op terug. Het blijft dus vooralsnog erg stil bij de ANWB. Veelzeggend.




maandag 23 juli 2018

Op zomervakantie met de Zoë [Deel 5]

Dit is het vervolg van de voorgaande delen:

Op zomervakantie met de Zoë [Deel 4]

Inmiddels alweer honderden kilometers door Toscane gereden. Heerlijk zo in die heuvels hier in de regio, superzuinig door het steeds weer terugwinnen van kilometers, en ook het schakelen mis ik helemaal niet.

Lucca


Resterende tijd 22:40
In de buurt van Lucca zit familie van mij op een camping dus daar even op bezoek geweest. Dat is 110 km hier vandaan dus we kunnen dat héén en terug op 1 batterij lading redden. Rond 14:00 aangekomen, alleen maar snelweg en ook nog eens stevig doorgereden dus met slechts 54% batterij capaciteit over aangekomen. Op die camping toch maar even aan de Granny Charger gehangen en rond 20:00 met 70% lading 's avonds met 130 km/h hoppakee over de Autostrada terug gescheurd richting Bucine.

Blauwe Eurostekker


Hier weer aangekomen met nog 21% lading, en weer aan de 230V aangesloten. Dit doe ik trouwens met een goedkoop blauw eurostekker verloopje hier uit de campingwinkel. Ik heb een hele goeie met 2,5mm aders thuis liggen, helaas vergeten mee te nemen (....) Ik heb noodgedwongen hier maar een simpel plastic verloopje aangeschaft. Hij werkt gelukkig prima, dus de volgende dag was de batterij weer vol. Langzaam maar zeker, zo lang je er maar niet op hoeft te wachten boeit het eigenlijk nauwelijks hoe lang het duurt. Als je plots even een boodschap wilt doen en hij zit nog maar halfvol, dan kan je nog steeds 140-150km rijden, ruim voldoende voor dat doel. Dus ja, voor camping gebruik is een granny charger prima geschikt, kan ik nu wel vaststellen.

Snellader Valdarno


De snelladers hier in de buurt bij Valdarno blijken overigens allebei niet bruikbaar. Eentje staat in storing en eentje die nog geplaatst wordt, of in elk geval niet bekend is in de Enel-X en de D-Mobility App en ook geen stroom lijkt te hebben want het display blijft zwart. Even telefonisch gemeld bij ENEL en daar zou vandaag of morgen een monteur heengestuurd worden. Niet dat ik ze echt nodig heb, maar het is de enige snellader in de regio en die hoort het natuurlijk gewoon te doen.
ENEL EVA+ Snellader nabij afrit Valdarno

De error die op het display stond was volgens de telefoniste een communication error. Dat was dan ook de reden dat ze hem vanaf afstand niet konden resetten. Overigens, mocht je denken dat ik uren bij die laadpalen blijf hangen, dan heb je het mis, ik maak een foto' tje en bel uitgebreid met ENEL maar wel vanaf het ligbedje bij het zwembad natuurlijk. Hey, 't blijft wel vakantie hè.

Granny Chargen


Maargoed. zonder granny charger op vakantie is dus iets wat je eigenlijk niet zou moeten willen.  Mocht je om wat voor reden dan ook niet kunnen laden ergens, dan is het een fijn idee dat in principe elk stopcontact een potentieel laadpunt voor je is. Ook al duurt het tot 28 uur tot de batterij van leeg weer helemaal is volgeladen.

Bij lang niet alle EV's krijg je standaard zo'n 230V lader erbij. Moet je er dus eentje aanschaffen kijk dan eens naar die van Ray van Charge Amp. Als ik achteraf van het bestaan van deze lader had geweten, had ik nooit die van Renault aangeschaft. Die van Renault staat namelijk vast op 10A ingesteld en dat wil er nog wel eens voor zorgen dat de zekering eruit klapt of dat het laden überhaupt niet begint. De Ray lader van Charge amp kan je met stapjes instellen van 8A tot 16A, de granny charger van Volvo schijnt dit ook te kunnen. 8A is natuurlijk erg weinig (1840 Watt) maar kan in sommige gevallen uitkomst bieden zoals nu, dat je gewoon bij je eigen huisje kan laden in plaats van bij de wasmachines op zoek te moeten naar een socket waar meer dan 10A uit komt. En heb je dan tóch zo'n wasmachine socket dan is 14 of 16A ook geen probleem en kan je dus met 3,7 kW laden in plaats van 2,3. En dat is toch zo' n 50% sneller dan laden op 10A.

De meeste sockets op campings leveren exact 10 Ampère en dat is nét iets te weinig voor deze granny charger om het laden mee te beginnen. De auto geeft dan na enkele seconden een foutmelding 'laden niet mogelijk' en in plaats van blauw knippert de neus dan met een rood lampje. Op RenaulForum wordt dit dan een 'rode neus' genoemd.   

Arezzo


Piazza Grande in Arezzo
Vandaag besloten we de provincie hoofdstad Arezzo te bezoeken. In Arezzo zijn twee publieke laadpalen waarvan er eentje staat vermeld in de App van Duferco Energia (D-Mobility) midden in het oude centrum aan de Via Guido Monaco 28.

Hoewel we niet echt hoefden te laden besloten we toch de laadpaal een uurtje te bezoeken om te proberen of de ENEL-X app goed zou werken op dit Enel laadpuntje en om te kijken of de DUE laadpas hier ook werkte. Als een soort use case voor andere ENEL stads-laadpalen voor als je écht omhoog zit. Daarnaast was het uiteraard wel een mooie uitvalsbasis om het centrum van de stad te wat verkennen en zouden we de auto uiteraard weer weghalen indien volledig opgeladen.

Soms is het best jammer dat die laadpalen op de mooiste plekjes in de stad staan want daar is dan direct de hoogste parkeerdruk van de hele stad, kortom de kans dat je daar ge-ice'd wordt is groter dan op een groot parkeerterrein of in een parkeergarage.

Ge-ICE'd


Auto met verbrandingsmotor (ICE) die de laadpaal bezet houdt.
Uiteraard was dit nu ook het geval. Er stond een ICE geparkeerd en wij konden er niet bijkomen. Wat nu? Op de stoep parkeren? Nah... Er stond een wegsleep regeling bord bij, dus wegslepen die ICE!

Maarja, wie ga je daarvoor bellen? 112? Niet  levensbedreigend, dus nee. Parkeerbeheer? De eigenaresse van een naastgelegen juwelier wist raad, bel de Carabinieri Urbanio oftewel stadspolitie.

Gebeld, door een Italiaans keuzemenu heen geworsteld, iemand gevonden die Engels sprak, en situatie uitgelegd. Binnen 15 minuten zou er iemand langskomen om het probleem met deze foutparkeerder op te lossen. Yay!

Hoewel je geneigd bent het andere laadpunt in de stad te gaan zoeken, is dat natuurlijk niet het issue. Die aso-Mercedes moet gewoon die plek vrij houden en zonder pardon worden weggesleept. Het staat er overduidelijk bij. Daar komt nog bij dat dit het enige laadpunt in het centrum van Arrezo is.

Vanaf een terrasje tegenover de laadpaal besloten we de situatie eens te aanschouwen. De kinderen een ice tea en wij een koffie. En waarachtig, na 10 minuten kwamen er 2 geuniformde en goed bewapende stadswacht/politie achtige ambtenaren even kijken wat er loos was. Ik liep naar ze toe en legde de situatie uit. Ze vertelden dat Arezzo één gemeente-sleepwagen heeft en die had toevallig autopech. Geen elektrische zeker ;-) Ze hebben dus een bon op de ruit van de bestuurder van de ICE geplakt en vertrokken weer. Ik mocht ze helaas niet fotograferen voor deze blog dus jullie zullen het even met de foto van de bon moeten doen.

Parkeerbon

Een parkeerbon voor de ICE-hole

Kennelijk was dit het hoogst haalbare voor nu, want verder gebeurde er niets. We besloten elders te parkeren en Arezzo te gaan verkennen. 

Na het derde straatje liepen we stomtoevallig langs een winkel van Enel Energia, de zogenaamde Punto Enel. Dit was voor langere tijd de enige plek waar je als toerist de ENEL laadpas kon bemachtigen, en ik als laadpas verzamelaar besloot er dus even een bezoekje aan te wagen. Na een paar google-translate sessies met een medewerkster werd duidelijk dat sinds het ENEL-X is geworden (Aparte club van Enel in Rome) alle processen zijn omgegooid en dat ze daar geen laadpassen ter plaatse hebben. Ik zou mobiel worden teruggebeld. Je raadt het al, dat telefoontje moet nog steeds komen.

Na een wandeling door de -overigens prachtige- stad besloten we nog even langs het laadpuntje te rijden om te kijken of de dino-auto nu vertrokken was. Wat schetste onze verbazing, stond er een Nederlandse BMW i3 te laden. Keurig netjes aangesloten. Kortom, onze burgerplicht heeft tóch nog een beetje zin gehad :)

Hey, een Nederlandse EV en nu eens géén Tesla :) 
Wat me trouwens opviel toen we Arezzo uit reden langs allerlei auto industrie, nergens staan laadpalen. Nérgens! Terwijl je op een willekeurig NL industrieterrein echt struikelt over die dingen. Ik heb het gevoel dat Italië wat dat betreft nog wel een jaartje of 5 achter loopt op Noord Europa.

Gelukkig met hulp van de EU hebben ze nu een redelijk goed landelijk dekkend netwerk van snelladers, dus je kunt in elk geval overal wel komen. Vorig jaar kon je met een beetje mazzel nét Rome bereiken.

De el-cheapo euro-schuko verloopstekker


Enfin, ik dwaal weer eens af. Terug op de camping kreeg ik vanavond de granny charger niet goed gestart. Misschien dat m'n el cheapo eurostekker-verloopje dan toch de geest heeft gegeven want zonder dit verloopje op een normaal 230V schuko stopcontact (van een hand-droger, lol) werkte hij prima. Vannacht om 04:00 ofzo is de batterij weer helemaal volgeladen met de eerste kWh's voor de terugreis, waar ik eind van de week over ga bloggen in deel 6 van deze serie.

In dat deel ga ik -net als in de vorige blogs- ook alle cijfers en statistieken, laadsessies, kosten, etc  uitgebreid posten. Leuk voor de cijfer-fetisjisten onder ons.

En weer verder in [Deel 6]









woensdag 18 juli 2018

Guestblog: Simon's #EVFrenchRoadtrip

(Dutch)

Vandaag mag ik een gastblog van een vaste lezer Simon van de Beek publiceren. Hij is met zijn Zoë naar het plaatsje Cassis nabij Marseille gereden in een echte roadtrip door Frankrijk. De blog is volledig engelstalig. Veel plezier.
Simon is te vinden via  E-mail en Twitter

(English)
Today I may preserve a little digital space on this blog for a very special guest called Simon van de Beek. He wrote a nice story about roadtripping France in his Renault Zoë. Enjoy.

Contact Simon by E-mail or Twitter
Here we go:


Going to and through France with an EV: easy


Charging at Sodetrel along the highway

Dutch Touring Club ANWB (4,4 million members) warned people in their latest magazine: 'Stay in the Netherlands with your electric car. Do not go abroad. It is too difficult'. In June, we tested whether this rather bold statement was true. The answer is no. Driving to and through France with an electric car (EV) is easy. It does require some planning, but that goes for any roadtrip-vacation.


Introduction


Why this electric roadtrip?

Climate change is the biggest challenge for mankind since, well… ever. I believe it requires us to take bold steps. One way to lower emissions is to stop travelling by airplane and start travelling by green alternatives. For example with an EV – a proven low emission vehicle. So doing an EV-roadtrip within Europe is a great sustainable option.


Our car

We drove the all-electric Renault Zoe Q210 with upgraded battery (37 kWh usable). Motor power: 65 kW (88 hp). From 0-100 in 13,5 seconds. Range is 200 km with 90% highways or 260 km with a mix of highways and city driving.


Charge speeds

The Zoe is able to charge AC with a power ranging from 2.3 kW (regular outlet) to 43 kW (fast charger). The first will charge you +12 km per hour, the latter +210 km per hour.


Preparations



Chargers

We used three types of charging: slow (at the AirBNB’s – regular outlet 2.3 kW), normal (charge points of 11 kW) and fast (43 kW). In France you can fast charge at Sodetrel, Ikea and supermarkets Auchan and Lidl.


Slowcharging at a residential (schuko) socket

Slowcharging

At about 5 of our AirBNB’s we were able to charge successfully using a regular outlet. At another 3 apartments we were unable to slowcharge. I have not yet found a plausible explanation on why it works on specific spots and doesn’t on others. So make sure not to fully rely on your slow charger. We always had a fast charger near us.

Charging from 0-100% tests your patience: it will take between 19 and 30 hours. However, if you have the time this is a perfect and cheap way to charge the car. Mostly during the night.


Normal charging

Just the regular chargers (mostly 11 kW) that you also find in the Netherlands. Make sure to have the right charge pass! The most easy is to find a charger in the Chargemap app that accepts their pass. France doesn’t have an abundance of regular chargers, so we mainly used slow and fast charging.


Fast charging



Sodetrel

Will the Sodetrel-chargers work? This is what we asked ourselves before we started. EV-driver Frank Doorhof had quite some bad experiences with both the chargers and the helpdesk. We are happy to say we had no problem at all. We only had one minor issue with a Sodetrel-charger, but this was fixed in 15 minutes with a reset. All of our chargers worked and offered the power that was promised.
Still we have three points of advice for Sodetrel: 1) make sure the chargers are to be found more easy, 2) ensure the systems can charge more than one EV at the same time (Fastned offers AC+DC charging simultaneously), 3) increase the screen brightness.
Don’t worry about the time you need to spend at these highway-fastchargers. We drove for 2 hours and then took a well-deserved break of 45 minutes. It’s over in a blink of an eye. Have some food and continue your journey.

Ikea

A big compliment to companies that offer free fast chargers. We charged at Ikea once and it worked splendid. Only critique: you need the KiWhi pass (€20,60) to start the charge. So the Ikea-electricity might be free, you can only get access to this electricity with the expensive KiWhi-card. It would be best if Ikea allows you to use a big international pass like NewMotion/Shell.




Free charging at Auchan

Auchan

Want to do groceries and park your car in front of the door? Buy an EV! Auchan offers free fast chargers that are right in front of the entrance. Chargepass: KiWhi.



The loved kiWhi pass chargecard.









LIDL

Free but unfortunately maximised to 30 minutes. Chargepass: KiWhi.

A small peace of advice regarding fast charging. Make sure to have a minimal amount of km’s in your car (>10%) because it will speed up your fast charging session. The lesser the better. Stop charging at 80% because the last 20% are no longer charged fast.

This leads to conclusion one: charging in France is actually easy.

Charge passes

We took along the following 5 charge passes: KiWhi (to activate free chargers), Entega (for fast chargers from Sodetrel), Sodetrel (in case Entega would not work), Chargemap (for normal chargers), NewMotion/Shell (also for normal chargers). This leads to conclusion two: European lawmakers should make it possible to have one single EU-chargepass that works everywhere for a reasonable tariff.


Charge apps

Chargemap Check-in
We used the app from Chargemap and sometimes NewMotion/Shell to find charge points. We experienced Chargemap to be very helpful as it shows whether Sodetrel-fastchargers are in error. It is beneficial to other drivers if you ‘sign in’ to the charger when it works properly.

Our route (one way)



Expenditures


  • AirBNB’s: €1308 (10 apartments)
  • Food and restaurants: €503
  • Charge passes and charging: €183,60 (6,3 cents per km)
  • Costs
    Toll roads France: €179
  • Roadside assistance Europe: €68

    Total: €2241,60 (17 travel days, 2930 km’s, two persons).


Conclusive thoughts

Going to and through France with an EV is easy. It does require planning, but which roadtrip-vacation does not? We hoped to have inspired both you (and the ANWB) to make an EV-roadtrip abroad. After our French roadtrip we are confident enough to go ever further: we’re planning to go to Spain next year.

For any questions you can send an email!


Why English?

Insights regarding EV-driving in Europe should be shared widely. Furthermore, Dutchies are generally able to read English properly.

#EVFrenchRoadtrip
Simon van de Beek
Simonvandebeek@gmail.com



maandag 16 juli 2018

Op zomervakantie met de Zoë [Deel 4]


Dit is het vervolg van deze serie:

14 juli 19.30



Bij de afrit naar de camping toe bleek nog een EVA+ snellader te staan. Mijn vrouw spotte hem zo vanuit de auto, die krijgt al een zintuig voor dat soort dingen :-)

Goed om te weten dat er op 15km van de camping nog een snellader staat. 
Toen we 20.00 op de camping kwamen was ik toch wel blij dat het gelukt was. Hoewel ik er vertrouwen in had dat de reis goed zou verlopen, is 1400km toch een behoorlijk eind en twee dagen reizen met 2 kinderen is best wel lang.

Ik rij nu 2 jaar elektrisch en lange ritten zijn toch altijd weer een beetje een extra uitdaging ten opzichte van huis-tuin-keuken gebruik.
Met nog 27% (70km) op de teller parkeerde ik de auto bij het huisje en nadat de bagage een beetje was opgeruimd en de bedden waren opgemaakt, opende ik Twitter. Op mijn beeldscherm stond de vraag 'Wat houdt je bezig?' 

Ik postte deze tweet: 
En waar ik normaalgesproken een keer 20 likes en 2 retweets krijg, gebeurde er nu iets bijzonders. Ineens ontplofte de afgelopen twee dagen m'n telefoon van de berichtjes. Bleek dat een paar bekende Nederlanders met veel volgers mijn tweet geretweet en/of gequote hadden.

Laden op de camping
In het begin waren het nog voornamelijk complimenten (dank!!) maar op een gegeven moment werd het veel cynischer en donkerder.

Of ik wel rekening had gehouden met de CO2 uitstoot, hoe groen de elektriciteit is, dat ik 'anderen'  voor mijn elektriciteit liet betalen (😂) , wat het allemaal betekende die batterij auto van mij voor de zielige kinderen in Congo die kobalt uit de mijnen moesten halen en weet ik veel wat niet meer van dergelijke kritiek.

Op de een of andere manier riep mijn tweet kennelijk bij veel mensen weerstand op. Of dat nou is omdat ze zelf zo gehecht zijn aan hun diesel, het hypocriet vinden dat mensen die elektrisch rijden nog steeds niet 100% ' groen' doen of dat ze er niet tegen kunnen dat anderen groener of goedkoper rijden dan zij, dat weet ik nog steeds niet. Van bepaalde mensen mag je ook ineens niet meer vliegen of een stukje vlees eten als je besluit elektrisch te gaan rijden. Dat verband heb ik ook nog nooit begrepen.

Ik ben nu 2 dagen bezig met alle reacties van passend commentaar te voorzien en moet me af en toe inhouden om de positieve noot niet te verliezen. (Ik heb mijn telefoon al 3x moeten opladen hiervoor, jongens weten jullie wél hoeveel stroom die hele discussie kost ;-) )

De meeste mensen geloven het in eerste instantie gewoon niet als je €6,55 roept aan stroom kosten. Terwijl het zelfs gratis had gekund als ik alleen de gratis laders had bezocht.  Ze gaan plots de hotel overnachting als kosten meenemen, terwijl je die kosten ook hebt als je met een brandstofauto bij een hotel overnacht, en ook berichten  als 'In 10 uur knal ik naar het Gardameer met m' n M5' . Ofzoiets.

Ik begrijp de relevantie echt totaal niet. Jij rijdt op brandstof, ik op elektriciteit. That's it. Deal with it. Het is geen waarde oordeel, geen dwingend advies, geen moreel oordeel over mensen die andere keuzes maken. Ik deel slechts mijn ervaring met mijn followers. Vind je het niet interessant, lees het dan niet, en druk vooral NIET op reply. Dank je!

Het is vanuit sociaal aspect trouwens best interessant om te zien hoe erg mensen hun best doen om vooral de negatieve kanten te benadrukken, waarom het allemaal NIET kan. Terwijl ik meer van de positieve aanpak hou. Met een goede voorbereiding kun je dus best naar Italie.

Ik deel mijn ervaringen graag natuurlijk, maar dan liever wel voor mensen die het 'écht'  interessant vinden. Gelukkig kreeg ik ook een heleboel positieve reacties en complimenten over hoe ik met al dat gezeik om ga. Waarvoor mijn hartelijke dank nogmaals. Voor jullie doe ik het!!

16 Juli 18:00

Je moet wel geduld hebben
Inmiddels heb ik de auto op de camping kunnen opladen op een gewoon 230V stopcontact  en deze is alweer vol.

Op een normaal stopcontact duurt het wel erg lang, maar op zo' n camping heb je toch tijd genoeg dus dan boeit dat ook niet.

Hierbij nog een paar plaatjes.

Dan is het nu tijd voor een koud pilsje en een potje kolonisten.

Cheers!


We gaan weer verder in deel 5.... hier